نگاهی به موضع چین در قبال انصارالله/ دلیل صبوری پکن چیست؟

رسول سلیمی: سیاست چین در خاورمیانه بر دو محور شکل می گیرد: درک تهدید چین و محاسبات استراتژیک آن در مورد رقابت قدرت های بزرگ با ایالات متحده. وقتی صحبت از برخورد با ایالات متحده می شود، رویکرد چین به سه «پاسخ منفی» کاهش می یابد: بدون همکاری، بدون حمایت و بدون رویارویی. این اعتقاد زیربنای تصمیم چین برای عقب نشینی نکردن علیه حوثی یمن است درحالی که آنها حملات هواپیماهای بدون سرنشین و موشکی را در خطوط کشتیرانی دریای سرخ انجام می دهند.

اگر بخواهیم حملات دریای سرخ که در پاسخ به جنگ اسراییل علیه حماس در غزه رخ می دهد را مرور کنیم، تاکنون این حملات به طور مستقیم کشتی های چینی را تهدید نکرده است و حوثی ها اصرار دارند که این تغییر نخواهد کرد. یک مقام ارشد حوثی ماه گذشته میلادی اعلام کرد که چین تا زمانی که با اسراییل ارتباط نداشته باشد، کشتی های چینی یا روسی هدف قرار نخواهند گرفت. اما این حملات همچنان بر منافع اقتصادی چین تاثیر خواهد گذاشت. چه آنکه بزرگ ترین شرکت کشتیرانی چین به دلیل نگرانی های امنیتی مجبور به تعلیق تمام حمل ونقل به اسراییل شده است.

از سوی دیگر شناسایی کشتی ها یا کشورهای پرچم آنها همیشه ساده نیست و حمل ونقل کشتی هایی که بر منافع چین تاثیر می گذارد هنوز هم می تواند هدف قرار گیرد. اما اجتناب از این منطقه درگیری با هزینه زیادی برای چین همراه بوده است. دریای سرخ یکی از حساس ترین نقاط برای تجارت جهانی است. اگر کشتی های چینی که به اروپا می روند باید به جای دنبال کردن مسیر سنتی از طریق کانال سویز، در اطراف دماغه امید نیک دور بزنند. سفری که در حالت عادی 26 روز است و در شرایط فعلی به 36 روز یافته است و این موضوع به طور قابل توجهی به هزینه ها افزوده است.

مسیرهای حمل ونقل طولانی تر نیز می تواند نرخ واردات کالاها را افزایش دهد و به طور بالقوه تورم را در چین افزایش دهد. اگر قیمت نفت تحت تاثیر قرار گیرد اقتصاد چین که در حال حاضر در رکود است، تحت فشار بیشتری قرار خواهد گرفت. اما به طور گسترده تر ادامه اختلالات حمل ونقل مانع تلاش های چین برای تقویت اقتصاد خود از طریق تجارت خارجی خواهد شد؛ بنابراین، چه یمنی ها کشتی های چینی را به طور مستقیم هدف قرار دهند یا نه حملات حوثی ها به کشتیرانی دریای سرخ، اقتصادی چین را تضعیف می کند.

بااین حال، در حال حاضر، به نظر نمی رسد که چین تهدید حوثی ها را فوری یا حاد تلقی کند. ناظران سیاسی می گویند مقامات چینی از ایران خواسته اند تا حوثی ها را برای جلوگیری از حملات خود تحت فشار قرار دهند. گزاره ای که تاکنون به طور رسمی تایید نشده است؛ اما ازآنجاکه چین مهم ترین شریک تجاری ایران در تحریم ها است، تحلیل گران انتظار دارند پیام های چین به یمن از کانال ایران انجام شده باشد. چه آنکه ایران نیز به طور کامل کنترل حوثی ها را در دست ندارد و دیپلمات ها و مقامات ایرانی بارها به استقلال کنش و نظر یمنی ها اذعان کردند. در چنین شرایطی به نظر می رسد توانایی چین برای مهار دیپلماتیک حوثی ها محدود است و بعید است که چین خیلی بیشتر پیش برود.

ازآنجا که استراتژیست های چینی تمایل دارند تحولات خاورمیانه را از لنز روابط چین و امریکا ببینند، حتی بی ثباتی منطقه ای ممکن است برای چین بد نباشد. کارشناسان چینی انتظار دارند زمانی که ایالات متحده مجبور به حمایت از اسراییل به قیمت روابط استراتژیک خود با کشورهای مسلمان در منطقه می شود، چین از رقابت قدرت های بزرگ که به درگیری در خاورمیانه کشیده می شود حداکثر بهره را نماید.

مطمیناً چین به نظر نمی رسد که برای بهره برداری از حواس پرتی امریکا مثلاً با حرکت در تایوان، منافع خود را پیگیری کند. اما از کاهش اعتبار و رهبری امریکا در منطقه سود خواهد برد. هر چه امریکا بیشتر در کنار اسراییل بایستد، چین فرصت بیشتری برای تحکیم روابط خود با دیگر کشورهای خاورمیانه خواهد داشت و رویکرد جایگزین معتبرتری برای امنیت منطقه به نظر خواهد رسید. این در حالی است که چین تحت هیچ شرایطی به ایتلاف تحت رهبری ایالات متحده علیه حوثی ها نخواهد پیوست. ناظران سیاسی معتقدند استدلال چین آن است که عدم اقدام علیه حوثی ها باعث ایجاد توازن ظریف بین اسراییل و جهان عرب و بین مسلمانان سنی و شیعه خواهد شد. بااین حال، واقعیت این است که فعالیت های حوثی ها در دریای سرخ برای چین هزینه دارد.

گزینه های چین چه خواهد بود؟ یک پاسخ احتمالی استقرار اسکورت دریایی برای کشتی های باری است، همان طور که چین از سال 2008 در خلیج عدن چنین اقدامی را برای محافظت از کشتی های خود در برابر حملات دزدان دریایی انجام می داده است. اما اسکورت های خلیج عدن – بخشی از تلاش های ضد دزدی دریایی – بر اساس قوانین سازمان ملل متحد بوده و چین بر اساس قطعنامه 1846 شورای امنیت مستقر شده بود. بدون چنین حکمی، چینی ها تمایلی به پیگیری اقدامات مشابه در دریای سرخ ندارند هرچند اخیراً این کار را اغاز کرده اند.

اما برای چین، ساده ترین و از نظر سیاسی راحت ترین پاسخ به بحران فعلی خاورمیانه در جای دیگری قرار دارد. کلید اصلی این است که آشفتگی از زمان حمله 7 اکتبر حماس به اسراییل را به شکست ایالات متحده و اسراییل در دستیابی به راه حل دو کشور با فلسطینی ها بازنمایی کند و مواجهه با چنین توافقی را به عنوان پیش شرط هر گونه راه حل عملی برای بحران جاری در نظر آورد. چین به خوبی می داند که دستیابی به راه حل دو کشور به این زودی ها دور از تصور است، به ویژه به این دلیل که اساساً چشم انداز امنیت ملی اسراییل و کل خاورمیانه را تغییر داده و معادلات خاورمیانه را تحت تاثیر خود قرار داده است. باید دید صبر چینی ها تا چه زمانی است و چین تا چه حد در برابر ضروزیان ناشی از چالش های امنیتی دریای سرخ، صبور خواهد بود.

311213